BKS-ə göndərilən kosmik gəminin Yerə qaytarılması çətin işdir və böyük hazırlıq tələb edir. Bu barədə interpress.az xarici mediaya istinadən xəbər verir. Qayıdışın hesablanması və hazırlanmasında atmosferə girərkən meydana gələcək sürtünmə və aerodinamik hesablamalar prosesin təhlükəsiz şəkildə tamamlanması üçün vacibdir. Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan (BKS) yerə qədər olan müddətdə kosmik agentliklər və şirkətlər prioritet və alternativ eniş sahələrinə qərar verirlər. Uçuş zolağına enə bilən kosmik gəmilərin əksəriyyəti dənizə və ya okeana da enə bilər. Qiymətləndirmələrdən sonra kosmik gəminin əsas eniş hədəfi müəyyən edilir.
Əgər BKS-dən Yerə qayıdarkən məqsəd okeana enməkdirsə, küləyin sürəti, dalğa diapazonu və okeandakı hündürlük, yağış və şimşək ehtimalı kimi dəyərlər vacibdir. Əgər bunlar lazımi səviyyədə deyilsə, Yerə qayıtma prosesi daha uzun çəkə bilər. Gecə və gündüz görmə diapazonu da müəyyən diapazonda olmalıdır.
Bundan əlavə, xilasedici helikopterin əməliyyat qabiliyyəti sınaqdan keçirilməlidir. Helikopter ekipajı sahilə daha sürətli çatmaq və ya təcili tibbi müdaxilə tələb olunan vəziyyətlər üçün hazır vəziyyətdədir. Ümumiyyətlə, bu prosesə hədəf eniş sahələrinə yaxın olan iki gəmi cəlb olunur.
Missiyaya nəzarət mərkəzindən ISS-dən çıxmaq prosesinin davam edib-etməməsi ilə bağlı dəyişikliklər müşahidə edilir. Şərtlər uyğun olarsa, kosmik gəminin təyin olunmuş vaxtda ISS-i tərk etməsi üçün hazırlıqlara başlanır.
Astronavtlar ISS-dən Yerə qayıtmaq istədikləri zaman prosedurları nəzərdən keçirərək hazırlıq görürlər. Astronavtlar bu səyahət boyu təzyiqə davamlı kostyumlar geyinirlər. Yerə dönüşün hesablanması və hazırlanmasında, atmosferə girərkən meydana gələcək sürtünmə və aerodinamik hesablamalar prosesin təhlükəsiz şəkildə tamamlanması üçün vacibdir. Prosesdə iştirak edən mühəndislər lazımi hesablamalara uyğun olaraq kosmik gəmidəki istilik qoruyucusunu layihələndirirlər.
Yerə qayıtma prosesi kosmik gəmini ISS ilə birləşdirən şlüz bağlandıqda və nəqliyyat vasitəsi İSS-dən uzaqlaşmağa başlayanda başlayır.
Mühərrikləri söndürülmüş kosmik gəmi BKS-dən çıxan kimi stansiyadan fərqli orbitdə hərəkət etməyə başlayır və daha sonra cazibə qüvvəsi ilə Yerə doğru çəkilməyə başlayır. Kosmik gəminin mühərriki bir müddət işləyir və onun yanması nəticəsində orbitə enərək Yer atmosferinə daxil olur.
Məsələn, Rusiyanın “Soyuz” kosmik gəmisi atmosferə girərkən 3 hissəyə parçalanır. Orbit və xidmət modulu atmosferin daha sıx təbəqələrində olarkən yox olur və yalnız astronavtlarla birlikdə eniş modulu Yerə qayıdır. Yer atmosferi kosmik gəmi üçün təbii əyləc mexanizmi rolunu oynayır və onu yavaşlatır. Eniş modulunun istilik mühafizəsi sayəsində atmosferlə sürtünmə nəticəsində yaranan istilik udulur və modulun sürəti əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Paraşüt modul atmosferə daxil olduqda açılır və kapsulun sürətini daha da azaldır.
Kosmik gəmi Yer atmosferinə yenidən daxil olduqda, səs sürətindən daha sürətlə hərəkət edir, temperatur yüksəlir və hava sıxlığı azalır. Məsələn, NASA-nın “Orion” kosmik gəmisi atmosferə daxil olarkən səs sürətindən 25 dəfə sürətlə hərəkət edir.
İstifadə olunan kosmik gəminin ölçüsü də bu baxımdan önəmlidir. Məsələn, Space Shuttle və Soyuz arasındakı ən böyük fərq Yer atmosferinə yenidən daxil olduqda baş verir. Space Shuttle ilə Yer atmosferinə girmək daha asan olsa da, bu vəziyyəti az qala Soyuz kapsulunda avtomobil qəzası kimi qələmə vermək olar.
Eniş təhlükəsiz şəkildə tamamlandıqdan sonra xilasetmə qrupları əraziyə gedir. Kosmik gəminin kapsulu gəmiyə götürülür, onun girişi açılır və astronavtlar kapsuldan çıxarılır.
Astronavtlar Yerə qayıtdıqda, yeriməkdə çətinlik çəkə, pis hiss edə və lazımi sağlamlıq müayinələrindən keçə bilərlər. Məşq, missiyadan sonra istirahət dövrünə girən astronavtlar üçün də vacibdir.
Kosmik gəmi ilə Yerə qayıtma prosesi orta hesabla 4 ilə 12 saat arasında dəyişə bilər.
