Energetika sektoru Azərbaycanın bir çox Avropa ölkələri ilə əməkdaşlığının prioritet sahələrindən birinə çevrilib ki, belə ölkələrdən biri də Moldovadır.
Moldovanın energetika naziri Viktor Parlik “İnterpress.az”a müsahibəsində ölkəmizlə enerji əməkdaşlığının genişləndirilməsi potensialı, Qara dənizin dibi ilə kabel xəttinin çəkilməsi layihəsi, Cənub Qaz Dəhlizinin (SGC) rolu və s. məsələlər barədə danışıb.
– Azərbaycan və Moldova arasında energetika sahəsində əməkdaşlığın hazırkı inkişaf səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz? Bu əməkdaşlığı necə genişləndirmək olar?
– Bizim sıx və dostluq münasibətlərimiz var. Ölkələrimizin prezidentləri bir neçə görüş keçiriblər və əsas mövzulardan biri də energetika olub. Bu yaxınlarda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Avropa Siyasi Birliyinin II Zirvə toplantısında iştirak etmək üçün Moldova Respublikasında olub. Moldova rəsmiləri də Azərbaycan tərəfinin dəvəti ilə, Avropa İttifaqı (Aİ) bayrağı altında keçirilən görüşlərdə və s. Azərbaycanda olublar. Beləliklə, iqtisadi əməkdaşlığımızı bərpa edirik.
Moldova son aylar Rusiyanın “Qazprom” şirkətindən asılılığı azaltmaq və enerji müstəqilliyini gücləndirmək üçün enerji resurslarının və marşrutlarının şaxələndirilməsinə böyük diqqət yetirir. Bu baxımdan biz Azərbaycan kimi enerji resurslarına malik ölkələrlə əməkdaşlığı genişləndirmək istəyirik. Biz Moldova vətəndaşlarının ən uyğun qiymətlərlə qaz və elektrik enerjisinə çıxış əldə etməsini istəyirik, ona görə də enerji bazarını mümkün qədər rəqabətədavamlı qurmağa çalışırıq.
Təbii ki, biz vətəndaşlarımızın mənafeyinə uyğun olaraq əlaqələrimizi dərinləşdirmək istəyirik.
– Moldova Energetika Nazirliyinin Dövlət katibi Konstantin Borosan bəyan edib ki, ölkə “Həmrəylik halqası” layihəsində maraqlıdır. Ölkənin bu təşəbbüsə qoşulması gözlənilirmi?
– Həqiqətən də, bu layihə Avropa ölkələrinə şaxələndirilmiş enerji resurslarına çıxış əldə etməyə kömək edib. Moldova da kənarda qala bilməz. Keçən qışda Moldovanın dövlət şirkəti olan “Energocom” Bolqarıstan və Yunanıstan arasında qaz interkonnektorundan, eləcə də Trans-Balkan marşrutunu əks rejimdə istifadə edən ilk şirkət oldu. Nəticədə qazı “Qazprom”un “Moldovaqaz”a təklif etdiyi qiymətlərdən aşağı qiymətə ala bildik.
“Energocom” dövlət şirkəti Avropanın satınalma platformasında iştirak edir, onun vasitəsilə biz cari istehlak və ya ehtiyat üçün qaz ala bilərik, o cümlədən də Azərbaycandan. Biz həmçinin digər düsturlardan istifadə edərək və başqa mənbələrdən satınalmalar həyata keçiririk. Artıq biz onu müxtəlif ölkələrdəki bir sıra şirkətlərdən alırıq. Bunun sayəsində şantaj olunmaq ehtimalından yayınırıq.
– Moldova və Azərbaycan bərpa olunan enerji mənbələri sahəsində necə əməkdaşlıq edə bilər?
– Bu il Moldova böyük bərpa olunan enerji parklarının yaradılması üzrə ilk hərraclar keçirmək niyyətindədir. Biz bu sahədə qabaqcıl təcrübələrin mənimsənilməsində maraqlıyıq və hətta ölkənizdən potensial investorları gözləyirik. Biz həmçinin Qara dənizin altından çəkiləcək gələcək sualtı kabel vasitəsilə Gürcüstan və Azərbaycandan “yaşıl enerji” idxalında maraqlıyıq.
Digər tərəfdən, Moldovanın Enerji Effektivliyi Agentliyi bu sahədə əməkdaşlığı genişləndirmək üçün Azərbaycanın müvafiq qurumu ilə anlaşma memorandumu imzalamağa hazırlaşır.
Nəhayət, biz həm də balanslaşdırıcı elektrik stansiyasının tikintisi ideyasını həyata keçirmək istəyirik.
– Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstanın imzaladığı Qara dənizin dibi ilə keçməklə “yaşıl enerji”nin Azərbaycandan Aİ-yə nəqli layihəsini necə şərh edə bilərsiniz?
– Qara dənizin dibi ilə çəkiləcək sualtı kabel xətti 5-10 il əvvəl ağlımıza belə gətirə bilmədiyimiz layihədir. Ukraynadakı müharibə bölgədəki vəziyyəti tamamilə dəyişib. Biz Avropa İttifaqı tərəfindən dəstəklənən və enerji resurslarını sərfəli qiymətlərlə regiona gətirə biləcəyini gözlədiyimiz bu layihədə maraqlıyıq. Bundan əlavə, Azərbaycan və Gürcüstandan Moldova və Rumıniyaya elektrik enerjisinin alınması üçün çevik sxemə malik olacağıq.
2022-ci ilin martından Moldova və Ukrayna öz şəbəkələrini Avropa Elektrik Ötürmə Sistemi Operatorları Şəbəkəsi (ENTSO-E) ilə sinxronlaşdırıblar. İndi biz digər enerji sistemlərinin birləşdirilməsi üzrə digər layihələri inkişaf etdirmək üçün çalışırıq. Bizim gələcəyimiz Aİ-də, Avropanın vahid bazarındadır.
– Sizcə, Cənub Qaz Dəhlizi Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində hansı rol oynayır?
– Artıq qeyd etdiyim kimi, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi regiondakı vəziyyəti kökündən dəyişdirərək, Cənub Qaz Dəhlizini bir çox Avropa ölkələri üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən layihəyə çevirib. Yeni reallıqlara ani şəkildə uyğunlaşmağı öyrənməli olduq. Moldova tarixində ilk dəfə Avropanın gündəminə problem kimi deyil, həll yolunun bir hissəsi kimi çıxdı. Moldova regionda təhlükəsizlik mənbəyidir. Əvvəlcə bu, qaçqın böhranı olsa da, sonradan enerji sektoruna da yayıldı. Ukrayna Avropanın ən böyük qaz anbarlarına malikdir və təbii ki, biz Aralıq dənizi ilə Cənub-Şərqi Avropa, eləcə də Mərkəzi və Şimali Avropa arasında əlaqələndirici dəhliz kimi xidmət göstərmək istəyirik.
“Energocom” artıq Cənub Qaz Dəhlizindən istifadə edib, bunun üçün də bu marşrutla tanışıq. Moldova Aİ-yə namizəd ölkə kimi Aİ ilə Azərbaycan arasında razılaşmaları və ən uyğun qiymətlərlə birgə satınalmaları həyata keçirmək üçün bu marşrutun ötürücülük qabiliyyətinin artırılması ideyasını dəstəkləyir.
