Bu haqda Modern.az saytına Azərbaycan-Erməni Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri, Türkiyənin Ərciyəs Universiteti Ermənişünaslıq bölümü başqanı Qafar Çaxmaqlı məlumat verib.
“Ermənistanda 2011-ci ildə ilk dəfə dövlət səviyyəsində koordinasiya komissiyası yaradılmışdı. Bu da “100 illik” ərəfəsində görüləcək işlər və hədəflərin müəyyən olunmasına xidmət edirdi. Demək olar ki, ermənilər bu hədəflərə çatmadılar. Onlar gözləyirdilər ki, həm dünya ictimaiyyəti, həm də beynəlxalq təşkilatlar Türkiyəni “erməni soyqırımı”nı etiraf etdirəcəklər və türklər rəsmi şəkildə ermənilərdən üzr istəyəcək. Türklərin “soyqırım”ı tanıması ilə ermənilər Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinə müraciət edəcəkdilər. Oradan da ermənilərin xeyrinə qərar çıxsaydı, artıq Türkiyə çox pis vəziyyətdə qalacaqdı. Onlar bu hədəfə çata bilmədilər. Çünki Türkiyə nəinki “soyqırım”ı tanımadı, ona yaxın belə durmadı. Avropa Parlamentinin “erməni soyqırımı” ilə bağlı qərarını kağız parçası hesab etdilər, yox saydılar”.
Qafar Çaxmaqlının fikrincə, ermənilər real hədəflərinə çatmasalar da, təbliğat baxımından çox irəliyə gediblər: “Nəzərə alsaq ki, indiyə qədər “erməni soyqırımı”nı 20 ölkə tanıyırdısa, təbliğatlardan sonra həmin siyahıya bir neçə ölkə də əlavə olundu. Avropa Parlamentinin “erməni soyqırımı”nı tanıması ermənilərin çox böyük uğurlarından sayıla bilər. Çünki Avropada bir çox dövlətlər və onların təmsilçiləri var. Onlar yığışaraq Türkiyənin belə bir “soyqırım” törətdiyini qəbul etdilər və Türkiyəni bu hadisəni tanımağa səslədilər. Bu baxımdan ermənilər Avropa ölkələrini Türkiyəyə qarşı qaldırdıqlarına görə öyünürlər.
Onların digər təbliğat hədəfləri “soyqırım”dan bəhs edən filmlər çəkmək, kitablar yazmaq və bu “hadisə”yə həsr olunan tədbirlər keçirilməsi idi. Buna da qismən nail ola bildilər. Əsas odur ki, ictimai fikri bu səmtə yönəldə bildilər. Bu mənada da ermənilər bunu uğur sayırlar. Amma əsas məsələ ondan ibarətdir ki, Türkiyə bu “soyqırım”ı haqlı olaraq qəbul etmir. Tarixdə heç vaxt belə soyqırım olmayıb. 27 may 1915-ci ildə dövlət səviyyəsində ermənilərin bir yerdən digərinə köçü baş tutub. Ola bilər ki, aclıq, səfalətdən, xəstəliklərdən ölən ermənilər olub. Bunu qəbul etmək olar. Tədqiqatçı olaraq düşünürəm ki, yolda gedərkən öldürülən də olub. Həmin dövrdə ermənilərin özünün çoxlu quldur dəstələri mövcud idi. Kürdlərdən ibarət dəstələr ermənilərə hücum edib talayır, özləri özlərini öldürürdülər. Amma bunun dövlət səviyyəsində olmadığı onunla sübut olunur ki, dövlət bu işləri görənləri, cinayətləri törədənləri həbs edib. Osmanlı dövlətində bu quldur dəstələri ilə bağlı qaldırılan cinayət işləri ilə tanış olanda görürsən ki, çox kütləvi şəkildə olmasa da, mindən çox cinayət işi açılıb və həmin insanlar cəzalandırılıb. Bu onu sübut edir ki, dövlət səviyyəsində “erməni soyqırımı” müzakirə mövzusu ola bilməz”
Araşdırmaçı etiraf edib ki, əhali köçürülərkən müəyyən qüsurlar olub: “Onlar getdikləri yerlərdə bəzən sıxıntılar çəkərək həyatlarını itiriblər. Belə hallar bütün dövlətlərin həyatında olub. 1948-1953-cü illərdə Ermənistanla Azərbaycan arasında narazılıq yaşanıb. Azərbaycanlılar Kür-Araz ovalığına köçürülərkən iqlim şərtlərinə uyğunlaşa bilmədiklərindən çox sayda itkilərə məruz qalıblar. Biz bunu ermənilərin ayağına yazmırıq və demirik ki, Ermənistan belə bir soyqırımı edib. Bu səbəbdən də ermənilər də bu məsələdə soyqırımı iddiası qaldırarkən haqlı deyillər. 1948-ci ildə qəbul olunan sözləşmələr, konvensiyalar var. Ermənilərin iddia etdikləri məsələ isə konvensiyanın müddəalarına tamamilə ziddir. Ona görə də Türkiyənin bunu qəbul etməsi heç cür mümkün deyil. Həmin dövrdə ermənilərin köçürülməsi əsaslandırılıb. Səbəblər də dünya tarixçiləri tərəfindən təqdir olunub. Birinci Dünya Müharibəsinə girib səkkiz cəbhədə müharibə aparan ölkə heç vaxt ermənilərin arxadan zərbə endirməsini təsəvvür edə bilməzdi. Məsələnin yeganə çıxış yolu əhalinin Doğu Anadoludan köçürülməsi olub. Bu bir də ona görə soyqırımı deyil ki, əhalinin bütün qismi köçürülməyib. Məsələn, İstanbulda, İzmitdə, İzmirdə, Kocaelidə, Yalovda yaşayan əhali köçürülməyə məruz qalmayıb”.
Qafar Çaxmaqlı bu barədə danışarkən son dərəcə diqqətli olmağın vacibliyini vurğulayıb:
“Ermənilər hər zaman “soyqırımı” məsələsində Türkiyənin mühakimə olunması naminə əlindən gələni əsirgəməyib. Bu erməni mətbuatında da çox geniş müzakirələrə səbəb olub. Türkiyənin o vaxtkı 6 vilayət məsələsi, indiki 11 vilayət məsələsinə çevrilib. Çünki müəyyən müddət sonra vilayətlər genişləndiyindən ayrılıb, 11 vilayətin Ermənistana verilməsi məsələsi tez-tez diqqətə çatdırılıb. Ermənilərin bu istəyi Türkiyənin rəsmən “soyqırımı” tanımasından sonra baş tuta bilərdi. Hətta ermənilər 2014-cü ildə Rəcəb Tayyib Ərdoğanın baş sağlığı verməsi məsələsini də çox qabartdılar. Məhz bununla bağlı Türkiyədə “Bu başsağlığıdır, bu üzr istəmək deyil” adlı yazım da çıxdı. Bu soyqırımı kimi o vaxt tanınar ki, ölkə başçısı, baş prokuror və xarici işlər naziri rəsmən bununla bağlı fikir yürüdər. Mən əminəm ki, Türkiyə belə bir “soyqırımı”ı heç vaxt qəbul edə bilməz. Ermənistan mətbuatı da buna dair geniş şərhlər verirdi. Hətta türklərin “soyqırım”la bağlı fikirlərini yaymaqla Türkiyənin bu “faciə”ni qəbul etdiyini vurğulamaq istəyirdilər. Amma onlar satın alınmış adamlardır. Taner Aslan, yazar Orxan Pamuk kimi… Başsağlığı ola bilər, amma bunun “soyqırım” olduğunu dilə gətirmək ağlasığmazdır. Bu mənada çox ehtiyatlı olmaq lazımdır. Bəzən ehtiyatsız deyilən bir söz həll olunmaz problemlərə gətirib çıxara bilər”.
İnterpress.az
