“Azərbaycan uzun müddətdir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin müzakirəsini başqa platformaya keçirməyə çalışır. Xarici işlər nazirlərinin Stokholm görüşünün ləğvi buna sübutdur. Bu proses ilk növbədə Minsk Qrupunu şübhə altına almaq məqsədi daşıyır. Azərbaycanın ümumilikdə bu prosesə maneçilik etdiyini söyləmək yerinə düşər, lakin aydındır ki, Azərbaycan tərəfi Ermənistan tərəfi üçün qəbuledilməz olan prosesi Minsk Qrupu formatından çıxarır”.
Bunu dekabrın 7-də Ermənistan parlamentində jurnalistlərə müsahibəsində “Mənim şərəfim” blokunun fraksiyasının katibi Hayk Mamicanyan deyib. Onun fikrincə, Azərbaycan Qarabağla bağlı danışıqları ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrliyi formatından kənara çəkməyə çalışır.
Mamicanyan hesab edir ki, bu, Bakının köhnə arzusudur: “Ermənistan və Azərbaycan XİN rəhbərlərinin ATƏT-in Minsk Qrupunun himayəsi altında uğursuz nəticələnən görüşündən sonra sonuncu yeni heç nə olmayan bəyanatla çıxış etdi. Sonra Bakı Ermənistan parlamentinin deputatlarının Qarabağa səfəri ilə əlaqədar ATƏT-in Minsk Qrupunun himayəsi altında keçirilən görüşü ləğv etdiyini bildirdi. Təsəvvür etmək olar ki, Ermənistanın mövqeləri nə qədər zəifdir ki, Azərbaycan belə bir addım atmağa cəsarət edir”.
Deputat danışıqların güc tətbiqi hədəsi altında aparıla bilməyəcəyi tezisini təkrarlayıb: “Ermənistan hakimiyyəti başa düşmür ki, parlament hökumətin keçməyə haqqı olmayan sərhədləri müəyyən edə bilər. Onların müdiri bizim rəisimiz deyil, o, bizə hesab verməlidir. Onlar da başa düşməlidirlər ki, Ermənistanın müəyyən ərazilərinin Azərbaycana məxsus olması ilə bağlı ifadələr hələ uzun illər problemlər yarada bilər. Hakimiyyətin bir çox hərəkətləri düşməni qəzəbləndirməmək məntiqinə uyğun həyata keçirilir”.
Erməni müxalifçinin bu bəyanatlarına əsasən, düşünmək olar ki, Ermənistanda hələ də əmindirlər ki, Azərbaycan Qarabağın gələcəyi ilə bağlı Ermənistanla hansısa danışıqlar aparır. Baxmayaraq ki, son bir il ərzində rəsmi Bakının çox aydın bəyanatlarından anlamaq mümkün idi ki, heç kim heç kəslə, o cümlədən İrəvanla Rusiya hərbi kontingentinin müvəqqəti yerləşdirildiyi Azərbaycan ərazisinin taleyini müzakirə etmək fikrində deyil. Amma Ermənistanda elə bilirlər ki, hər şey əvvəlki kimidir – Minsk Qrupu xarici işlər nazirlərinin görüşlərini təşkil edir, həmin görüşlərdə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli və Dağlıq Qarabağın gələcək statusu barədə danışırlar.
Niyə, hətta sadə vətəndaşlar deyil, Ermənistan parlamentinin deputatları tərəfindən vəziyyətin belə anlaşılmazlıq var? Onlar inanmaqda davam edirlər ki, hətta məğlub olduğu müharibədən sonra da kimsə Ermənistandan Dağlıq Qarabağın statusu ilə nə edəcəyini soruşacaq. Bunu necə izah etmək olar?
AYNA-nın suallarını tanınmış ekspertlər cavablandırıblar. Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin (BMTM) direktoru, diplomat Fərid Şəfiyev:
“Qarabağın statusu 1988-ci ildən mübahisə mövzusudur. Ona görə də Ermənistan hakimiyyəti açıq şəkildə bundan imtina edə bilməz. Müharibədəki məğlubiyyətdən sonra da revanşist qüvvələr var. Və Paşinyan hökumətində məsələnin mənasızlığını anlayan insanların olmasına baxmayaraq, bu barədə ictimaiyyətə danışmaqdan çəkinirlər.
Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, bəzi Qərb dövlətləri, Minsk Qrupunun həmsədrləri də Dağlıq Qarabağın statusu məsələsini gündəmdə saxlamaq istəyirlər və bu, təbii ki, Cənubi Qafqazı idarə etmək üçün bir vasitə, ölkələrə təzyiqdir – yeri gəlmişkən, nəinki Azərbaycana, hətta ciddi düşünsəniz, Ermənistana da”.
Rusiyalı politoloq, beynəlxalq münaqişələr üzrə ekspert Yevgeni Mixaylov: “Ermənistan hələ də kiminsə onu dəstəkləyəcəyi mifləri ilə yaşayır. Daim zülm çəkən və hələ də “şər türklər”lə mübarizə aparan və bütün dünyəvi ölkələr üçün bir növ avanqard olan yeganə xristian dövləti haqqında uzunmüddətli “feyk”lər artıq kifayət qədər bezdirib. Həm də təkcə Rusiyada deyil, əvvəllər ölkəyə yazıq kimi baxan, necə incidildikləri barədə hər yerdə haray çəkən başqa ölkələrdə də.
Əslində Ermənistan rəhbərləri özləri dövləti fəlakətə sürükləyiblər və elə bilirdilər ki, ATƏT-in Minsk Qrupu əsrlər boyu məhz onlar üçün yaradılıb. Həm də İrəvan və Bakı üçün fikir ayrılıqlarının həllinə töhfə verəcək bir təşkilat kimi deyil, Qafqazın yeganə və sonuncu səlibçilərinin müdafiəsi kimi.
Bakının ATƏT-in Minsk Qrupu ilə bağlı mövqeyi kifayət qədər başadüşülən və aydındır. Bu təşkilat ölü doğulub və fəaliyyət qabiliyyətini itirib. Buna görə də Azərbaycan bu kontekstdə zəruri hesab etdiyi addımları atır. O, Bakı üçün heç nə etməyib.
Yeri gəlmişkən, qeyd etmək istərdim ki, Rusiyanın həmsədr olmasına və onun əhəmiyyəti barədə rəsmi səviyyədə danışmağa davam etməsinə baxmayaraq, bu fikri çox da şişirtmək olmaz. Məhz Rusiya Qarabağ münaqişəsində əsas sülhməramlı rolunu öz üzərinə götürüb və bütün danışıqlar prosesinin əsas moderatorudur. Bu da real addımdan daha çox danışan digər həmsədrlərin fəaəliyyətsizliyi fonunda baş verdi və hər şeydən əvvəl onu deməyə əsas verdi ki, Moskva diplomatik etikanı qorumaqla yanaşı, başa düşür ki, ATƏT-in Minsk Qrupunun ən azı islahatı, ən çox isə tam ləğvi lazımdır.
İrəvanın ATƏT-in Minsk Qrupunun Qarabağın müəyyən statusu ilə bağlı dialoqun canlanmasına töhfə verəcəyinə ümidləri puçdur. Qarabağ Azərbaycandır və məncə, bütün maraqlı tərəflər bunu başa düşür. Amma ümidlər, hələ də Azərbaycanın maraqlarına xələl gətirmək üçün onlara yardım ediləcəyi xəyalları ilə yaşayanları qidalandırır. Onlar kömək etməyəcəklər, əgər kömək etsələr, o zaman Ermənistanın özünün müdafiə etməyə tələsmədiyi mübahisəli ərazilərin qalan hissəsinin verilməsi zamanı hakimiyyətin simasını saxlamaq üçün yardım göstəriləcək.
Fikrimcə, Ermənistanda indi Paşinyana dövləti qonşuları ilə sülhə gətirməyə və bütün mübahisəli məsələləri həll etməyə mane ola biləcək bir dənə də olsun real siyasi qüvvə yoxdur. Bütün bu oyunlar faydasızdır və üstəlik, dövlətçiliyin itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Amma böyük qardaş və müttəfiq kimi Rusiya erməni xalqının faciəsində maraqlı olmadığına görə, yəqin ki, İrəvana heç olmasa, sözdə dövlətçiliyi qoruyub saxlamağa sona qədər kömək edəcək”.
