Tədqiqatçılar bildiriblər ki, iqlim dəyişikliyinin yaratdığı qeyri-sabit hava şəraiti çəyirtkə istilasını artıracaq.
Bu barədə interpress.az xarici mediaya istinadən xəbər verir.
“Science Advances” jurnalında dərc olunan məqalədə tədqiqatçılar Afrika və Yaxın Şərqdə çəyirtkə istilası riski ilə əlaqəni araşdırmaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) Çəyirtkə Mərkəzinin məlumatlarında 1985-2020-ci illər arasında səhra çəyirtkə istilasını təhlil ediblər.
Çəyirtkələrin uzun məsafələrdə işğallara səbəb olan səbəbləri öyrənmək üçün məlumat əsaslı bir çərçivə yaradan tədqiqatçılar işğallara məruz qalan 48 ölkədən Keniya, Mərakeş, Niger, Yəmən və Pakistanın ən çox təsirləndiyini müəyyən ediblər.
Araşdırmada son 25 ilin ən pis səhra çəyirtkə istilasının 2019 və 2020-ci illərdə baş verdiyi qeyd edilib. Çəyirtkələrin yüz minlərlə hektar əkin sahəsini zəbt etdiyi və oradakı əkinlərə, ağaclara və digər bitki örtüyünə ziyan vuraraq ərzaq təhlükəsizliyini ciddi şəkildə təhdid etdiyi bildirilib.
Tədqiqatçılar səhra çəyirtkələrinin istilası ilə havanın temperaturu, yağış, torpaq nəmliyi və külək kimi şərtlər arasında güclü əlaqə tapıblar.
Tədqiqatçılar çəyirtkələrin qəfil yağan çəyirtkələrin qısır əraziləri işğal etmə ehtimalının daha çox olduğunu və istilalar zamanı çəyirtkələrin sayının hava şəraitindən çox təsirləndiyini, El Nino hava fenomeninin daha geniş miqyaslı çəyirtkə istilaları ilə əlaqəli olduğunu müəyyən ediblər.
Araşdırmada Mərakeş və Keniya kimi istilaya meyilli bölgələrin yüksək risk altında olduğu, lakin çəyirtkələrin yaşayış yerlərinin 1985-ci ildən bu yana genişləndiyi və bu ərazinin Qərbi Avropa və Qərbi Mərkəzi bölgələrə doğru ən az 5 faiz genişlənəcəyi proqnozlaşdırıldığı ifadə edilib.
Araşdırmada Ərəbistan yarımadasının cənubundakı Rübülhali səhrasının normalda çəyirtkə istilasının müşahidə olunduğu yer olmadığına diqqət çəkilərək, səhranın şirin su gölləri ilə dolmasından sonra artan çəyirtkə səbəbiylə işğal edildiyi qeyd olunub
Tədqiqatda həddindən artıq yağış və küləyin getdikcə daha çox çəyirtkə istilasına səbəb olacağı vurğulanaraq, havaların istiləşməsi səbəbindən bu işğalların qarşısının alınması və nəzarət edilməsinin çətinləşdiyi vurğulanıb.
Sinqapur Milli Universitetindən olan və tədqiqatın həmmüəllifi Xiaogang He, onun işinin ölkələrə iqlim dəyişkənliyinin çəyirtkələrin dinamikasına təsirlərini anlamaqda və aradan qaldırmaqda kömək edəcəyinə ümid etdiyini söyləyib.
Çəyirtkə istilasından təsirlənən ölkələrin artıq iqlim dəyişikliyinin yaratdığı quraqlıq, daşqın və istilik dalğaları ilə mübarizə apardığını vurğulayan Xiaogang, çəyirtkə istilasının artmasının bu çətinlikləri daha da ağırlaşdıracağını bildirib.
Xiaogang bildirib ki, bu riskləri aradan qaldırmamaq qida istehsal sistemlərini daha da gərginləşdirəcək və qlobal ərzaq təhlükəsizliyini təhdid edəcək.
FAO səhra çəyirtkələrini dünyada ən dağıdıcı köçəri həşərat kimi təsvir edir. 1 kvadrat kilometr ərazidə 80 milyon çəyirtkə gündə 35 min insan üçün kifayət qədər qida qəbul edə bilir.
Dünya Bankının məlumatına görə, 2003-2005-ci illər arasında Qərbi Afrikada çəyirtkə basqınları 2,5 milyard dollarlıq ərzaq tələfatına səbəb olub və işğalla mübarizəyə 450 milyon dollar xərclənib.
