2025-ci ilin noyabrında Papa Leo XIV-in Türkiyəyə səfəri sadəcə dini tədbir deyil — bölgədə dəyişən geosiyasi reallıqlar fonunda həm diplomatik, həm də strateji əhəmiyyət daşıyan hadisədir.
Vatikanın bu səfəri, Qərb–Şərq münasibətlərinin yenidən formalaşdığı bir dönəmdə baş tutur və bunun Türkiyə, Yaxın Şərq və Qafqaz üçün çoxqatlı təsirləri var.
Səfərin rəsmi məqsədləri
Rəsmi açıqlamalara görə Papa Leo XIV-in Türkiyəyə səfəri əsasən üç istiqamətə fokuslanır:
1. İznik Şurasının 1700 illiyi
Xristianlıq tarixinin ən böyük hadisələrindən olan Birinci İznik Şurasının 1700 illiyi Papa üçün simvolik əhəmiyyət daşıyır. İznik (Nicaea) şəhəri həm Roma–Bizans, həm də Qədim Kilsənin kəsişmə nöqtəsi sayılır.
Bu tədbirdə iştirak etməklə Papa, xristian dünyasında vahidliyə dair mesaj göndərir.
2. Türkiyə ilə Vatikan arasında diplomatik əlaqələr
Roma və Ankara arasında uzun illərdir davam edən “stabil, amma ehtiyatlı” münasibətlər mövcuddur. Papa Leo XIV-in səfəri dövlətlərarası əlaqələrin yenilənməsi, Türkiyənin bölgədəki sülh missiyası və miqrasiya məsələləri ilə bağlı dialoqu gücləndirməyə yönəlib.
3. İslam–Xristian dialoqunun dərinləşməsi
Istanbul görüşləri, xüsusilə də müsəlman dini liderlərlə toplantılar, Vatikanın İslam dünyasına yaxınlaşma xətti ilə uzlaşır. Bu, həm də Türkiyənin özünü “dinlərarası dialoqun mərkəzi” kimi təqdim etməsinə imkan yaradır.
Səfərin arxa planındakı geosiyasi məqamlar
1. Orta Şərqdə Yeni Güc Düzəni
2025-ci ildə Yaxın Şərqdə geosiyasi nizam sürətlə dəyişir:
Suriyada yeni mərhələ,
Livanda siyasi böhran,
Qəzza məsələsi,
İran–Qərb gərginliyi.
Papa həm Livana, həm də Türkiyəyə ardıcıl səfərlə bölgəyə “sülh diplomatiyası” mesajı verir.
2. Vatikanın Qafqaz maraqları
Ukrayna müharibəsi, Cənubi Qafqazda yeni təhlükəsizlik balansı və Azərbaycan–Ermənistan prosesləri Vatikanın da gündəmindədir.
Türkiyə bu proseslərin mərkəzində olduğu üçün Papa ilə görüşlərdə Qafqaz müzakirələrinin açılması gözlənilir.
3. Türkiyənin qlobal imicini gücləndirmə taktikası
Bu səfər Ankara üçün böyük diplomatik qazancdır:
Türkiyə “dini tolerantlıq və dialoq mərkəzi” kimi təqdim olunur,
Qərb dünyası ilə yeni kommunikasiya kanalları açılır,
Regional vasitəçi rolunun legitimliyi artır.
Səfərin potensial nəticələri
1. Katolik–Ortodoks yaxınlaşması
İstanbul Fənər Rum Patriarxlığı ilə görüş dünya xristianları arasında yeni yaxınlaşmanın başlanğıcı ola bilər.
2. Türkiyənin geosiyasi çəkisinin artması
Səfər Türkiyəni həm Vatikanın, həm də Qərbin bölgəyə dair strategiyalarında daha vacib halqaya çevirir.
3. Dinlərarası dialoqda yeni mərhələ
Türkiyə–Vatikan xətti gələcəkdə beynəlxalq dini konfranslara və əməkdaşlıqlara yol aça bilər.
Nəticə
Papa Leo XIV-in Türkiyə səfəri formal bir dini tədbir kimi görünsə də, əslində bu hadisə regional siyasət, beynəlxalq diplomatiya və dinlərarası münasibətlər baxımından strateji dönüş nöqtəsidir.
Səfər həm Vatikanın Şərqə yönəlik yeni siyasətinin göstəricisidir, həm də Türkiyənin qlobal diplomatik rolunu gücləndirən unikal fürsətdir.
Xasay Gəraylı,
Beynəlxalq münasibətlər üzrə ekspert və siyasi şərhçi
